Vergide sahte sefer: Türkiye’de vergi mükelleflerinin yüzde 98’i denetim dışı kaldı

Uğur Zengin
ugurcze@gmail.com

Türkiye’de 3.7 milyon vergi mükellefinin yüzde 98’i vergi denetimi dışında kaldı. Yıllık geliri 6 milyon liradan fazla olan büyük mükelleflerin ise yüzde 79’su vergi denetiminden geçmedi. Yıllık geliri 65 milyon liradan fazla olan toplam 7 bin 645 kişi ya da kurumun yalnızca yüzde 19.5’i için vergi denetimi gerçekleştirildi. Buna göre Türkiye’de üretim yapan büyük sermaye gruplarının yüzde 80.5’i denetim dışı kaldı.

Tüm denetimsizliğe rağmen incelenen mükellefler için tarhı önerilen toplam vergi tutarı 40 milyar TL, kesilmesi istenilen toplam ceza tutarı 80.4 milyar TL olmak üzere toplam 120.4 milyar TL vergi tarhı ve ceza kesilmesi önerildi. Bu tutar Türkiye’de iktidarın 2024 yılının tamamında topladığı 246.4 milyar TL’lik kurumlar vergisi toplamının yüzde 48’ine denk geliyor. Böylece yapılan yüzde 2’lik denetim dahi Türkiye’de şirketlerin kaçırdığı devasa vergi tutarına işaret ediyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığının 2024 yılında büyük şirketlere yönelik denetim seferberliği başlattığı açıklandı. Vergi Denetim Kurulunun (VDK) 2024 yılı faaliyet raporuna göre Türkiye’de 3.8 milyon vergi mükellefinin (şirketler ve kişiler) yalnızca yüzde 2.06’sı vergi denetiminden geçirildi. Toplam 3.8 milyon vergi mükellefinin yalnızca 78 bin 187’si inceleme altına alındı.

Şirketler matrahı eksik gösterdi

Kurumlar vergisi mükelleflerine yapılan incelemelerde 159.8 milyar liralık matrah farkı tespit edildi. Buna göre inceleme altına alınan mükelleflerin beyan ettiği matrah ile denetim ile tespit edilen matrah arasında 159.8 milyar liralık fark tespit edildi. Matrah farkının neredeyse tamamı şirketler nedeniyle gerçekleşti. Kurumlar vergisi ve kurumlar geçici vergisinde toplam matrah farkı 81.6 milyar lira oldu. Gelir vergisinde matrah farkı ise 3.8 milyar lira olarak kaydedildi.

Şirket gelirleri gizlendi

Eksik gelir beyanına bağlı olarak tarhı istenen vergi tutarı ise 40 milyar lira oldu. Buna bağlı Vergi Denetim Kurulu, söz konusu mükelleflere 80.4 milyar lira vergi cezası kesilmesini istedi. Şirketlerin eksik beyanına bağlı olarak 7.9 milyar lira kurumlar vergisi ve 4.4 milyar lira kurumlar geçici vergisi tarhı istendi.

Toplam 80.4 milyar lira ceza istendi

Vergi Denetim Kurulu, eksik beyana dayalı olarak şirketler için 80.4 milyar lira ek ceza kesilmesini istedi.

En çok sanayi patronları vergi kaçırdı

Türkiye’de 2024 yılında en çok sanayi patronları vergi kaçırdı. Şirketlerden oluşan 6 bin kurumlar vergisi mükellefi ile 4 bin 608 kurumlar vergisi mükellefi arasında sektör bazında vergi inceleme sonuçları dikkat çekti.

Sanayi patronlarına yönelik incelemede 43.9 milyar lira eksik matrah beyan edildiği tespit edildi. Sanayi patronları için 18.6 milyar lira vergi cezası önerildi.

Sanayinin ardından en çok vergi ticaret iş kolunda kaçırıldı. Söz konusu sektörde faaliyet yürüten şirketler 43.2 milyar lira eksik matrah bildirdi. Şirketlere kesilmesi önerilen ceza tutarı ise 37.1 milyar lira oldu.

Mükellef sayısı 3.8 milyon, denetçi sayısı 5 bin 548

Mükellef sayıları ve mükellef başına düşen denetçi sayısı da kurumun tüm gücüyle denetim yapsa dahi gerçek anlamda denetim yapamayacağını ortaya koydu.

Vergi Denetim Kuruluna toplam 15 bin 282 vergi müfettişi, vergi başmüfettişi, vergi müfettiş yardımcısı kadrosu verilirken, bu kadronun yüzde 52.2’si boş durumda. Kurul kadrosunda bu ünvanlarda toplam görev yapan denetçi sayısı 7 bin 296 iken, boş kadroların toplam sayısı 7 bin 986. Bu sayı içinde ise aktif olarak vergi denetimi yapan denetçi sayısı sadece 5 bin 548.

Toplam 5 bin 548 denetçi 65 bin 337’si büyük, 784 bin 598’i orta ölçekte, 2.9 milyonu küçük ölçekte vergi mükellefinden sorumlu.

Denetçilerin sadece büyük mükellefleri (yıllık geliri 65 milyon TL ve üstü) denetleyebilmesi için dahi bir denetçinin yılda 12 denetimi tek başına tamamlaması gerekiyor. Ancak tek sahte belge düzenleme incelemelerinin tamamlanması süresi ise 320 gün.

Vergi Denetim Kurulu, 2024 yılı için 75 bin vergi mükellefi inceleme hedefini tuttursa da (78 bin 187), çok sayıda hedefi büyük oranda saptı.

Cari yıl sahte belge düzenleme incelemelerinde inceleme tamamlanma süresi hedefi 150 gün iken, yıl sonunda 320 gün olarak gerçekleşti. Hedeften yüzde 53 sapıldı.